Giza Eskubideen Nazioarteko Arauetan Urradura Nabarmenak eta Nazioarteko Zuzenbide Humanitarioan Urradura Larriak Jasan dituzten Biktimen Eskubideari buruzko Oinarrizko Printzipioak eta Jarraibideak, Errekurtsoak Jartzeko eta Ordaina Eskuratzeko
60/147 Ebazpena, Batzar Nagusiak 2005eko abenduaren 16an onartua.
Batzar Nagusiak,
Nazio Batzuen Gutunaren, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren, Giza Eskubideen Nazioarteko Itunen eta giza eskubideen inguruko bestelako tresnen eta Vienako Adierazpen eta Ekintza Programaren gidaritzapean,
Giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimen errekurtsoak jartzeko eta ordaina eskuratzeko eskubideari sistematikoki eta zehaztasunez eta nazio eta nazioarte mailan ekiteko garrantzia berretsiz,
Biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordaina eskuratzeko duten eskubideaz baliatuz, nazioarteko komunitateak biktimen, bizirik ateratakoen eta etorkizuneko belaunaldien sufrimenduarekiko hitzari eutsi eta gaiaren inguruko nazioarteko zuzenbidea berresten duela onartuz,
Giza Eskubideen Batzordeak, 2005eko apirilaren 19ko 2005/35 ebazpenean, eta Ekonomia eta Gizarte Kontseiluak, 2005eko uztailaren 25eko 2005/30 ebazpenean, zeinaren bitartez Kontseiluak Batzar Nagusiari gomendatu zion oinarrizko printzipioak eta jarraibideak onar zitzala gomendatu zion, giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimen errekurtsoak jartzeko eta ordaina eskuratzeko eskubideari buruzko oinarrizko printzipioak eta jarraibideak onartu zituztela gogoratuz,
1. Giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimen errekurtsoak jartzeko eta ordaina eskuratzeko eskubideari buruzko oinarrizko printzipioak eta jarraibideak, ebazpen honen eranskinean jasotakoak, onartzen ditu;
2. Estatuei gomendatzen die Oinarrizko printzipioak eta jarraibideak aintzat izan ditzatela, horiekiko errespetua bultza dezatela eta gobernuko organo betearazleetako kideei horietaz ohartaraz diezaietela, eta bereziki, legea betearazteaz arduratutako funtzionarioei eta segurtasuneko indar eta indar militarrei, organo legegileei, botere judizialari, biktimei eta beren ordezkariei, giza eskubideen defendatzaileei eta abokatuei, hedabideei eta, oro har, hiritar guztiei;
3. Idazkari Nagusiari eskatzen dio Oinarrizko printzipioen eta jarraibideen ahalik eta hedapenik handiena Nazio Batuen hizkuntza ofizial guztietan ziurtatzeko neurriak har ditzala, gobernuei eta gobernu arteko erakundeei eta gobernuz kanpoko erakundeei jakinaraztea barne hartuta, eta Oinarrizko printzipioak eta jarraibideak Nazio Batuen Giza Eskubideak: Nazioarteko tresnen bilduma argitalpenean barne har ditzala.
64. bilkura
2005eko abenduak 16
Eranskina
Giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimen errekurtsoak jartzeko eta ordaina eskuratzeko eskubideari buruzko oinarrizko printzipioak eta jarraibideak
Hitzaurrea
Batzar Nagusiak,
Giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimen eskubidea onesten duten xedapenak gogoraraziz. Giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak jasan dituzten biktimen eskubideei buruzko xedapen horiek nazioarteko tresna ugaritan azaltzen dira, hala nola: Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 8 artikuluan, Eskubide Zibil eta Politikoen 2. Ituneko 2. artikuluan, Arrazagatiko Diskriminazio Era guztiak Desagerrarazteari buruzko Nazioarteko Konbentzioaren 6. artikuluan, Tortura eta Bestelako Tratu edo Zigor Krudel, Anker edo Laidogarrien aurkako Konbentzioaren 14. artikuluan, eta Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioaren 39. artikuluan. Halaber, nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimen eskubideei buruzko xedapen horiek ere, nazioarteko tresna ugaritan azaltzen dira, hala nola: 1907ko urriaren 18ko (IV. Konbentzioa) lurreko gerraren inguruko lege eta ohiturei buruzko La Hayako Konbentzioaren 3. artikuluan, Nazioarteko gatazka armatuetako biktimen babesari buruzko 1949ko abuztuaren 12ko Genevako Hitzarmenen 1977ko ekainaren 8ko Protokolo gehigarriaren 91. artikuluan (I. Protokoloa), eta Nazioarteko Gorte Penalaren Erromako Estatutuko 68. eta 75. artikuluetan,
Giza Eskubideen nazioarteko arauetan urradurak jasan dituzten biktimen errekurtsoak jartzeko eskubidea eskualde-mailako hainbat hitzarmenetan onesten diren xedapenak gogoraraziz, eta bereziki, Giza Eskubideen eta Herrien Afrikar Gutunaren 7. artikulua, Giza Eskubideei buruzko Amerikako Konbentzioaren 25. artikulua eta, Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak Babesteko Hitzarmenaren 13. artikulua,
Gogoraraziz, Delituari Aurrea hartzeari eta Delitugilearen Tratamenduari buruzko Nazio Batuen Zazpigarren Biltzarreko eztabaiden ondoriozko delituen eta botere-abusuaren biktimentzako oinarrizko justizia-printzipioei buruzko Adierazpena, zein 1985eko azaroaren 29ko 40/34 ebazpena, zeinaren bitartez Batzar Nagusiak Biltzar horretan gomendatutako testua onetsi zuen,
Delituen eta botere-abusuaren biktimentzako oinarrizko justizia-printzipioei buruzko Adierazpenean jasotako printzipioak berretsiz, eta horien artean, biktimak gupidaz eta beren duintasuna errespetatuz tratatuak izango direla, justiziarako eta ordaina jasotzeko beren eskubidea erabat errespetatuko dela, eta biktimei kalteak ordaintzeko nazioaren funtsak ezarri, indartu eta areagotuko direla, eta aldi berean, horientzat egokiak izango diren eskubideak eta errekurtso egokiak azkar batean ezarriko direla,
Ikusirik Nazioarteko Gorte Penalaren Erromako Estatutuak “ordaina jasotzeari aplika dakizkiokeen printzipioak, eta horien artean, ordaina, kalte-ordainak eta birgaitzea” ezartzea eskatzen duela, Kide diren Estatuetako Batzarrei, Gortearen eskumenekoak diren krimenen biktimen zein horien familien aldeko funts fiduzioarioa ezartzeko betebeharra ezartzen die, eta Gorteari agintzen dio “biktimen segurtasuna, ongizate fisiko eta psikologikoa, duintasuna eta bizitza pribatua babesteko” eta “komenigarri irizten dituen epaiketako fase” guztietan esku hartzea ahalbide diezaiola,
Baieztatuz hemen jasotako oinarrizko printzipioak eta jarraibideak giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak eman direnean, eta horiek hain larriak izateagatik giza duintasunaren aurkako erasoa direnean, aplikatzen direla,
Nabarmenduz agiri honetan jasotako oinarrizko printzipioek eta jarraibideek ez dituztela nazioarte- eta nazio-mailako betekizun juridiko berriak ondorioztatzen, baizik eta giza eskubideei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioari buruzko nazioarteko arauen arabera dauden betekizun juridikoak betetzeko mekanismoak, modalitateak, prozedurak eta metodoak adierazten dutela, arau horiek osagarriak izanda, edukiz ezberdinak direla,
Gogoratuz nazioarteko zuzenbideak nazioarteko krimen zehatzen arduradunak Estatuen nazioarteko betekizunen edo barne-eskubidearen betekizunen edo nazioarteko organo judizialen estatutu aplikagarrien arabera auzipetzeko betekizuna barne hartzen duela, eta auzipetzeko betebeharrak nazio-mailako betekizun eta prozedura juridikoen arabera bete behar diren nazioarteko betekizun juridikoak indartzen dituela eta osagarritasunaren kontzeptuaren alde egiten duela,
Ikusirik biktimak sortzeko modu garaikideak, bereziki pertsonen aurka zuzenduta egon arren, pertsona-taldeen aurka ere zuzenduta egon daitezkeela, talde horiek helburu kolektibotzat hartuta,
Onartuz, biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordaina eskuratzeko duten eskubidea baliagarri egitean, nazioarteko komunitateak biktimen, bizirik ateratakoen eta etorkizuneko belaunaldien sufrimenduarekiko hitzari eutsi eta erantzukizun, justizia eta zuzenbide Estatuko nazioarteko printzipio juridikoak berresten duela,
Uste osoa izanda, ondorengo oinarrizko printzipio eta jarraibideen arabera, biktimei zuzendutako ikuspegia bereganatzean nazioarteko komunitateak nazioarteko eskubidearen urradura -giza eskubideen nazioarteko arauen zein nazioarteko eskubide humanitarioaren urradurak barne hartuta- jasan duten biktimekiko zein gizon-emakume guztiekiko giza elkartasuna berresten dela,
Ondorengo oinarrizko printzipio eta jarraibideak onartzen ditu:
I. Giza eskubideei buruzko nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa errespetatu, betetzen direla bermatu eta aplikatzeko betekizuna.
1. Giza eskubideei buruzko nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa errespetatu, betetzen direla bermatu eta aplikatzeko betekizunak, dagozkion ordenamendu juridikoen arabera, honako hauek ditu oinarri:
a) Estatu bat kide den itunak;
b) Nazioarteko ohitura-zuzenbidea;
c) Estatu bakoitzaren barne-zuzenbidea.
2. Oraindik egin ez badute, eta nazioarteko zuzenbideak agintzen duen legez, beren barne-eskubidea nazioarteko betekizun juridikoekiko bateragarria dela ziurtatuko dute Estatuek, honela:
a) Giza eskubideen nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa bere barne-zuzenbidean ezarriz edo beren barne-ordenamendu juridikoan bestela aplikatuz;
b) Lege- eta administrazio-prozedura egokiak eta eraginkorrak eta justizia zuzentasun, eraginkortasun eta azkartasunez lortzeko neurri egokiak hartuz;
c) Biktimentzat beherago adierazten diren baliabide nahikoak, eraginkorrak, azkarrak eta egokiak bideratuz, ordaina jasotzea barne hartuta;
d) Dagokion barne-zuzenbideak biktimei gutxienez ere nazioarteko betekizunek ezartzen duten babes-maila berbera ematen diela ziurtatuz.
II. Betekizunaren irismena
3. Giza eskubideei buruzko nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa errespetatu, betetzen direla bermatu eta aplikatzeko betekizunak, dagozkion ordenamendu juridikoetan ezarritakoaren arabera, besteak beste, honako betekizunak barne hartzen ditu:
a) Lege- eta administrazio-xedapenak eta urradurak galarazteko bestelako neurri egokiak hartzekoa;
b) Urradurak eraginkortasunez, azkartasunez, goitik behera eta inpartzialtasunez ikertzekoa eta, hala badagokio, ustezko arduradunen aurka neurriak hartzekoa, barne eta nazioarteko zuzenbidea betez;
c) Beren giza eskubideak edo zuzenbide humanitarioa urratua izan direla adierazten duten biktimei justizia zuzentasunez eta eraginkortasunez lortzea ahalbidetzekoa, hau da, aurrerago deskribatzen denez, urraduraren arduraduna edozein izan delarik; eta
d) Biktimei baliabide eraginkorrak, ordaina jasotzea barne, ematekoa, aurrerago deskribatzen den legez.
III. Nazioarteko zuzenbidearen arabera, krimen diren giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larriak.
4. Nazioarteko zuzenbidearen arabera, krimen diren giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larrien kasuan, Estatuek ikertzeko betebeharra dute eta, nahikoa froga badaude, urraduren ustezko arduradunak auziperatzekoa eta, errudun direla erabakiz gero, zigortzekoa. Gainera, kasu hauetan Estatuak, nazioarteko zuzenbideari jarraiki, lankidetzan aritu beharko dira eta nazioarteko organo judizial eskudunei urradura horiek ikertzen eta errudunak auziperatzen lagundu beharko diete.
5. Horretarako, hitzarmen aplikagarri batek horrela xedatzen duenean edo nazioarteko bestelako betekizun juridikoak eskatzen duenean, Estatuek jurisdikzio unibertsalaren inguruko xedapen egokiak barne hartu edo aplikatu beharko dituzte beren barne-zuzenbidean. Gainera, hitzarmen aplikagarri batek horrela xedatzen duenean edo nazioarteko bestelako betekizun juridikoak eskatzen duenean, Estatuek errudunak estraditatzea edo beste Estatuei eta nazioarteko organo judizial eskudunei entregatzea eta nazioarteko justizia-administrazioarekiko bestelako lankidetza-moduak ahalbidetu beharko dituzte, eta bereziki, biktimei eta lekukoei laguntza eta babesa ematea, giza eskubideen inguruko nazioarteko arau juridikoen arabera eta nazioarteko xedapen juridikoak alde batera utzi gabe, hala nola, tortura edo zigor krudel, anker edo laidogarrien debekuari buruzkoak.
IV. Preskripzioa
6. Hitzarmen aplikagarrian horrela xedatzen denean edo nazioarteko bestelako betekizun juridikoen zati denean, nazioarteko zuzenbidearen arabera, krimen diren giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larriak ez dira preskribatuko.
7. Nazioarteko zuzenbidearen arabera kirmen ez diren bestelako urraduren preskripzioari buruzko xedapen nazionalek, ekintza zibilak eta beste prozeduren preskripzioa barne, ez lukete murriztaileegiak izan behar.
V. Giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimak.
8. Agiri honen ondorioetarako, giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak diren ekintza edo hutsegiteen ondorioz, banaka eta taldeka kalteak -lesio fisiko eta metalak, oinaze emozionala, galera ekonomikoak eta bere oinarrizko eskubideen galera barne- pairatu dituen edozein pertsona izango da biktima. Dagokionean, eta barne-zuzenbidearekin bat eginez, “gertu-gertuko familia edo biktimaren kargupeko pertsonak eta biktima izateko arriskuan zeudenei laguntza emateko edo biktimak izatea galarazteko esku hartzen duten eta kalteak pairatzen dituzten pertsonak ere barne hartuko ditu biktima” terminoak.
9. Pertsona bat biktima dela joko da, urraduraren egileak identifikatu, atxilotu, epaitu edo zigortu badute edo ez, eta egilearen eta biktimaren artean egon daitekeen familia-harremana edozein dela.
VI. Biktimen tratamendua
10. Biktimak gizatasunez eta beren duintasuna eta giza eskubideak errespetatuz tratatu behar dira, eta beren eta beren familien segurtasun, ongizate fisiko eta psikologikoa eta intimitatea bermatzeko neurri egokiak hartu behar dira. Estatua arduratu beharko da, ahal duen neurrian, bere barne-zuzenbidean jasota egotea indarkeria edo traumen biktimei begirune eta arreta bereziak eman behar zaizkiela, justizia egitera eta ordaina ematera zuzendutako prozedura juridiko eta administratiboek trauma berririk eragin ez dezaten.
VII. Errekurtsoak jartzeko biktimen eskubidea
11. Giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larrien aurkako errekurtsoen artean biktimaren ondorengo eskubideak barne hartzen dira, nazioarteko zuzenbidean aurreikusitakoaren arabera:
a ) Justizia berdintasun eta eraginkortasunez izatea;
b ) Jasandako katearen ordain egokia eraginkortasun eta azkartasunez jasotzea;
c ) Urradurei eta horiengatik ordaina jasotzeko mekanismoei buruzko informazio egokia lortzea.
VIII. Justizia izatea.
12. Giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimak errekurtso judizial eraginkorra lortzeko aukera berdinak izango dituzte, nazioarteko zuzenbidean aurreikusitakoaren arabera. Hona biktimaren beste eskubide batzuk: administrazioko edo bestelako organoetara heltzea eta barne-zuzenbidearen arabera erabilitako mekanismo, modalitate eta prozedurak. Justizia eta prozedura zuzen eta inpartziala izateko eskubidea ziurtatzeko nazioarteko zuzenbidearen ondoriozko betekizunak barne-zuzenbidean islatu beharko dira, eta horretarako, Estatuak honako hauek egin behar dituzte:
a ) Mekanismo publiko eta pribatuen bitartez, giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larrien aurka jar daitezkeen errekurtso guztiei buruzko informazioa jakinarazi;
b ) Biktimei, beren ordezkariei, zein beren senitarteko eta lekukoei, prozedura judiziala baino lehen eta berorrek dirauen bitartean eta ondoren biktimen interesei eragiten dieten eragozpenak murrizteko, beren intimitatea bidezkoak ez diren esku-hartzeen aurrean dagokionaren arabera babesteko, eta beldurtzeko eta errepresaliarako ekintzen aurrean babesteko neurriak hartu;
c ) Justizia lortu nahi duten biktimei laguntza egokia bideratu;
d ) Baliabide juridiko, diplomatiko eta kontsular egoki guztiak erabili, biktimek giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenengatik eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larriengatik errekurtsoak jartzeko eskubidea gauzatzerik izan dezaten.
13. Biktimek justizia banaka lortzeaz gain, Estatuek biktima-taldeek ordaina jasotzeko demandak aurkeztu eta ordaina dagokionaren arabera jaso ahal izateko prozedurak ezartzen saiatu beharko dute.
14. Giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larrien aurkako errekurtso egoki, eraginkor eta azkarrek, pertsona batek eskura dituen nazioarteko prozedura egoki guztiak barne hartu beharko dituzte eta ez lukete bestelako ezein barne-errekurtsoaren kalterako izan behar.
IX. Jasandako kalteen ordaina jasotzea.
15. Ordaintza egoki, eraginkor eta azkar baten helburua da justizia sustatzea, giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larriak zuzenduz. Ordaintzak jasandako urraduren eta kaltearen larritasun-mailaren araberakoa izan behar du. Estatuek, beren barne-zuzenbidearen eta nazioarteko betekizun juridikoen arabera, Estatuari eragotz dakizkiokeen eta giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmentzat eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larritzat jo daitezkeen ekintza edo hutsegiteen ordaina emango diete biktimei. Pertsona fisiko edo juridiko batek edo beste erakunderen batek biktima bati ordaintza emateko betekizuna duela ezartzen denean, alde arduradunak biktimari ordaintza eman beharko dio, edo bestela, Estatuari, honek, dagoneko, biktimari dohaintza eman badio.
16. Estatuek biktimei ordaintza edo bestelako laguntza emateko programa nazionalak ezartzen saiatu behar dute, jasandako kalteen arduradunak dagozkion betekizunak betetzerik ez duenean edo horiek bete nahi ez dituenean.
17. Estatuek, biktimen erreklamazioen inguruan, epaitegiek jasandako kalteen arduradun diren pertsona eta erakundeei ezartzen dizkieten ordaintzen inguruan emandako epaiak gauzatuko dituzte, eta ordaintzak ezartzen dituzten atzerriko epai baliagarriak barne-zuzenbidearen eta nazioarteko betekizun juridikoen arabera gauzatzen saiatuko dira. Horretarako, Estatuek kalteak zuzentzera derrigortzen duten epaiak gauzatzeko mekanismo eraginkorrak ezarri beharko dituzte beren barne-zuzenbidean.
18. Barne-zuzenbidearen eta nazioarteko zuzenbidearen arabera, eta kasuan kasuko zirkunstantziak kontuan izanda, giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimei ordain osoa eta eraginkorra eman beharko litzaieke modu egokian eta urraduraren larritasun-mailaren eta kasuan kasuko zirkunstantzien arabera, eta 19. printzipiotik 23.era adierazten den bezala, hots: kaltea zuzentzea, kalte-ordainak jasotzea, errehabilitazioa, gogobetetzea eta errepikatuko ez dela bermatzea.
19. Kaltearen zuzenketak, posible den guztietan, giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan aurreko egoerara itzuli behar du biktima. Kaltearen zuzenketak, dagokionaren arabera, honako hauek barne hartzen ditu: askatasuna berreskuratzea, giza eskubideez, identitateaz, familia-bizitzaz eta hiritartasunaz gozatzea, bizilekura itzultzea, bere lanpostuan berriro hastea eta bere ondasunak itzultzea.
20. Kalte-ordainak modu egokian eta urraduraren larritasun-mailaren eta kasuan kasuko zirkunstantzien arabera eman behar dira, eta giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larrien ondorio diren kalte ekonomiko ebaluagarri guztiengatik, besteak beste:
a ) Kalte fisiko eta mentala;
b) Aukerak galtzea, eta bereziki, lan, hezkuntza eta gizarte-prestazioei dagokienez;
c ) Kalte materialak eta diru-sarreren galera, lortu gabeko irabaziak barne;
d ) Kalte moralak;
e ) Laguntza juridikoko eta aditu, sendagai eta osasun-zerbitzu zein psikologia- eta gizarte-zerbitzuen gastuak.
21. Errehabilitazioak arreta mediko eta psikologikoa barne hartu behar ditu, bai eta zerbitzu juridiko eta sozialak ere.
22. Gogobetetzeak, bidezkoa denean eta dagokionean, ondorengo neurriak oso osorik edo zati batez barne hartu behar ditu:
a ) Urradura gehiago ez izatea lortzeko neurri eraginkorrak;
b ) Gertakariak egiaztatzea eta egia oso-osorik eta jendaurrean jakinaraztea, jakinarazte horrek biktimari kalte gehiago eragiten ez badio edo biktimaren, bere senitartekoen, lekukoen edo biktimari laguntzeko edo urradura gehiago gertatzea galarazteko esku hartu duten pertsonen segurtasuna eta interesak mehatxatzen ez baditu;
c) Desagertutako pertsonak, bahitutako haurren identitatea eta eraildako pertsonen gorpuak bilatzea, eta horiek berreskuratzea, identifikatzea eta biktimaren nahi jakinaren edo litekeen nahiaren zein bere familiaren edo komunitatearen praktika kulturalen arabera ehorzteko laguntza;
d ) Biktimaren eta berorri hertsiki lotutako pertsonen duintasuna, izen ona eta eskubideak berrezarriko dituen adierazpen ofiziala edo erabaki judiziala;
e ) Gertakarien onarpena eta erantzukizunen aitortza barne hartuko dituen barkamen publikoa;
f ) Urraduren arduradunei zigor judizial edo administratiboak aplikatzea;
g ) Biktimen omenezko ekitaldiak;
h ) Giza eskubideen nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa erakustean, zein maila guztietako material didaktikoan gertatutako urraduren azalpen zehatza barne hartzea.
23. Berriro ez gertatzeko bermeek, dagokionaren arabera, ondorengo neurri guztiak edo horien zati bat barne hartu beharko dituzte, aurrea hartzearen alde ere egingo dutela:
a ) Aginte zibilek indar armatuak eta segurtasun-indarrak eraginkortasunez kontrolatzea;
b ) Prozedura zibil eta militar guztiek berme prozesalen, zuzentasunaren eta inpartzialtasunaren inguruko nazioarteko arauak betetzen dituztela bermatzea;
c ) Botere judizialaren askatasuna indartzea;
d ) Zuzenbide, osasun eta osasun-laguntza, informazio eta horiei lotutako bestelako sektoreetako profesionalen, zein giza eskubideen defendatzaileen babesa;
e ) Gizarteko sektore guztiei giza eskubideen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren inguruko hezkuntza lehentasunez eta modu jarraituan ematea, eta legea betearazteaz arduratzen diren funtzionarioak, zein indar armatuetako eta segurtasun-indarretako funtzionarioak gai honen inguruan trebatzea;
f ) Funtzionario publikoek, segurtasun-indarretakoek barne, espetxeek, hedabideek, osasun-, psikologia- eta gizarte zerbitzuetako zein indar armatuetako langileek, eta merkataritza-enpresetako langileek ere, jokabide-kodea eta etika-arauak, eta bereziki nazioarteko arauak bete behar dituztela sustatzea;
g ) Gizarte-gatazkak prebenitu, zaindu eta ebaztera zuzendutako mekanismoak sustatzea;
h ) Giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larrien alde egiten dituzten edo horiek ahalbidetzen dituzten legeak berrikusi edo berritzea.
X. Urradurei eta zuzentzeko mekanismoei buruzko informazioa izatea.
24. Estatuek publikoari, oro har, eta bereziki giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimei, oinarrizko printzipio eta jarraibide hauetan adierazten diren eskubide eta errekurtsoen, zein zerbitzu juridiko, mediko, psikologiko, sozial, administratibo zein biktimak jasotzeko eskubidea duen beste edozein zerbitzuren berri emateko bitartekoak arautu behar dituzte. Gainera, biktimek eta euren ordezkariek biktima izateko kausei eta giza eskubideen nazioarteko arauen urradura nabarmenen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urradura larrien inguruko kasuei eta baldintzei buruzko informazioa eskatzeko eta izateko eskubidea izan behar dute, bai eta urradura horiek gertutik ezagutzeko ere.
XI. Diskriminaziorik eza
25. Oinarrizko printzipio eta jarraibide hauen aplikazioak eta interpretazioak giza eskubideen nazioarteko eta nazioarteko zuzenbide humanitarioko arau guzti-guztiak beteko dituzte, inolako eta ezin arrazoirengatiko diskriminaziorik gabe.
XII. Indargabetu ezinezko ondorioa
26. Oinarrizko printzipio eta jarraibide hauetan ezarritako ezer ez da interpretatutako barne-zuzenbidearen eta nazioarteko zuzenbidearen ondoriozko edozein eskubide edo betekizun murriztu edo indargabetzeko zentzuarekin. Izan ere, ulertzen da Oinarrizko printzipio eta jarraibide hauek giza eskubideen nazioarteko arauetan urradura nabarmenak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioan urradura larriak jasan dituzten biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordaina jasotzeko duten eskubideari kalterik egin gabe aplikatuko direla. Halaber, ulertzen da Oinarrizko printzipio eta jarraibide hauek nazioarteko zuzenbideko arau berezien kaltetan gabe aplikatuko direla.
XIII. Beste pertsona batzuen eskubideak
27. Agiri honetan xedatutako ezer ez da nazioarte edo nazio mailan beste pertsona batzuek babesten dituzten eskubideak murrizteko zentzuan interpretatuko, eta bereziki, akusatutako pertsonei arauek aplikatzen duten eskubidea murrizteko.
217 A Ebazpena (III).
2200 A Ebazpena (XXI), eranskina.
A/CONF.157/24 (I. zatia), III. Kap.
Ikusi: Documentos Oficiales del Consejo Económico y Social, 2005, Suplemento No. 3 (E/2005/23), II. kap., A sek.
2106 A Ebazpena (XX), eranskina.
Naciones Unidas Treaty Series, 1465. liburukia, 24841. zk..
Ibíd., 1577. liburukia, 27531. zk.
Ikusi: Dotación Carnegie para la Paz Internacional, Las Convenciones y Declaraciones de La Haya de 1899 y 1907 (New York, Oxford University Press , 1916).
Naciones Unidas, Treaty Series, 1125. liburukia, 17512. zk.
Documentos Oficiales de la Conferencia Diplomática de Plenipotenciarios de las Naciones Unidas sobre el establecimiento de una corte penal internacional, Roma, 15 de junio a 17 de julio de 1998, I. liburukia: Documentos finales (Nazio Batuen argitalpena, salmenta-zenbakia: S.02.I.5), A sek.
Naciones Unidas , Treaty Series, 1520. liburukia, 26363. zk.
Ibíd., 1144. liburukia, 17955. zk.
Ibíd., 213. liburukia, 2889. zk.
